Ikonografia prawna – dr A. Gulczyński
Wykład monograficzny – (30 godzin). W wykładzie mogą uczestniczyć także studenci pierwszego roku. Od słuchaczy oczekuję pogłębiania zagadnień poruszanych na wykładzie.
Egzamin pisemny, sprawdzający wiadomości teoretyczne oraz umiejętność rozpoznawania treści prawnych w przekazie obrazowym
Celem wykładu jest przedstawienie:
1) ewolucji sposobów wizualnego komunikowania o treści norm prawnych,
2) sposobów przedstawiania problemów prawnych za pomocą obrazu
Zakres wykładu:
1. Pojęcie ikonografii (wizualizacji prawa)
2. Ikonografia prawna pośród nauk prawnych oraz nauk pomocniczych historii, nakreślenie kierunków rozwoju ikonografii prawnej
3. Źródło historyczne – źródło ikonograficzne – dzieło sztuki
4. Charakterystyka źródeł ikonograficznych, wyjaśnienie ich znaczenia
5. Rozwój sposobów przekazywania treści norm prawnych
– równoległość przekazu za pomocą pisma i obrazu;
– samodzielność obrazowego sposobu komunikowania;
6. Znak – język – obraz
7. Znak a dzieło sztuki; „dzieło” sztuki jako znak
8. Znaki w przekazach wizualnych (dziełach sztuki)
9. Charakterystykę podstawowych problemów przedstawianych w źródłach ikonograficznych z wyróżnieniem
a) sposobów wizualnego przedstawiania źródeł prawa, ich rodzajów i pochodzenia
b) problemów prawa publicznego (m.in. sygnalizacji władztwa państwowego, posiadanych uprawnień, pozycji zajmowanej w strukturze społecznej),
c) problemów prawa prywatnego (osobowego, rodzinnego, spadkowego, rzeczowego),
d) problemów prawa karnego (rodzaje czynów zakazanych, rodzaje kar i sposobów ich wykonywania),
d) problemów prawa procesowego (m.in. etapów postępowania, środków dowodowych),
f) dawna i współczesna symbolika prawna, w tym państwowa i samorządowa (herby, flagi inne symbole), atrybuty świętych uzmysławiające problemy prawne.
Zajęcia odbywać się będą również w miejscach, gdzie znajdują się oryginalne wyobrażenia ikonograficzne, w roku akademickim 2008/2009 w Muzeum Narodowym w Poznaniu i w katedrze w Gnieźnie
Literatura
Gernot Kocher, Zeichen und Symbole des Rechts. Eine historische Ikonographie, München 1992. Wolfgang Schild, Die Geschichte der Gerichtsbarkeit. Vom Gottesurteil bis zur modernen Rechtsprechung, Hamburg, 1997.
Colette Brunschwig, Visualisierung von Rechtsnormen. Legal Design, Zürich 2001.
Zenon Piech, Monety, Pieczęcie i herby w systemie symboli władzy Jagiellonów, Warszawa 2004 Zenon Piech, Ikonografia pieczęci Piastów, Kraków 1993.
Witold Garbaczewski, Ikonografia monet piastowskich 1173 – ok. 1280, Warszawa 2007.
Jerzy Lileyko, Sejm polski. Tradycja- ikonografia – sztuka, Warszawa 2003
Symbole władzy i wielkie dynastie. Leksykon: historia, sztuka, ikonografia, Warszawa 2008
Józef Szymański, Nauki pomocnicze historii, Warszawa 2004.
Witold Maisel, Archeologia prawna Polski, Warszawa-Poznań 1982.
Witold Maisel Archeologia prawna Europy, Warszawa-Poznań 1989.
Obrót dziełami sztuki 2008/2009 – opis przedmiotu
Wykład monograficzny (grupa D, 6 punktów ECTS) – dr Wojciech Szafrański
Wymagania wstępne: Brak
(Zalecane wysłuchanie wykładu z prawa cywilnego i karnego)
Cel przedmiotu: Znajomość zagadnień związanych z funkcjonowaniem rynku dzieł sztuki, regulacji prawnych form obrotu dziełami sztuki w Polsce i innych krajach europejskich, przepisów dotyczących reglamentacji wywozu dzieł sztuki, regulacji międzynarodowych dotyczących obrotu dziełami sztuki i problematyki restytucji, regulacji prawnych dotyczących zapobiegania i zwalczania kradzieży i przemytu oraz fałszerstw dzieł sztuki.
Treść merytoryczna: Wyjaśnienie podstawowych zagadnień związanych z funkcjonowaniem rynku dzieł sztuki, regulacji prawnych dotyczących obrotu dziełami sztuki w Polsce i innych krajach europejskich oraz międzynarodowych ze szczególnym uwzględnieniem problematyki form obrotu, zagadnień dziedzictwa kultury, reglamentacji wywozu, umów i klauzul umownych z zakresu obrotu dziełami sztuki, a także problemów prawno-karnych (przemytu, kradzieży i fałszerstw dzieł sztuki). Wykład ilustrowany jest przeźroczami, 2 zajęcia odbywają się w
terenie (m. in. Muzeum Narodowe w Poznaniu, Galeria Miejska „Arsenał”).
Metoda oceny: Egzamin ustny albo pisemny, składających się z trzech pytań opisowych + zaliczenie tzw. zajęć muzealnych
Zalecane lektury:
– Wokół problematyki prawnej zabytków i dzieł sztuki, praca zbiorowa pod red. W. Szafrańskiego, t. 1, Poznań 2007, t. II Poznań 2008;
– Kowalski W., Konwencja UNIDROIT o skradzionych lub nielegalnie wywiezionych dobrach kultury, Warszawa 1996;
– Kowalski W. Nabycie własności dzieła sztuki od nieuprawnionego, Kraków 2004;
– Kowalski W., Restytucja dzieł sztuki: studium z dziedziny prawa międzynarodowego, Katowice 1993;
– Grzywacz A., Obrót dziełami sztuki, Warszawa 2004;
– Golka M., Rynek sztuki, Poznań 1991;
– Burke B., The Law of Restitution, London 1993;
– O’Keef P. J., Prot L.V., Law and the Cultural Heritage, London-Edinburgh 1989.
– Korzeniowska-Marciniak M., Międzynarodowy rynek dzieł sztuki, Kraków 2001.
Publikacje dotyczące przerabianych na konkretnych wykładach tematów.
seminarium magisterskie prof. W. Dajczaka – semestr zimowy 2008/2009
Uprzejmie informuję, ze w semestrze zimowym prowadzone przeze mnie spotkania seminaryjne z zakresu prawa rzymskiego i porównawczego prawa prywatnego będą odbywały się w następujących terminach:
– 1. rok seminarium (studenci IV roku): środy godz. 16.00 – 17.30.
pierwsze spotkanie odbędzie się wyjątkowo w poniedziałek 6.10.2008, godz. 16.00.
– 2. rok seminarium (studenci V roku): poniedziałki godz. 17.00 – 18.30
Zajęcia odbywają się w siedzibie Katedry (p.101).
Wojciech Dajczak
słówka i sentencje łacińskie (konwersatorium)
Konwersatoria z prawa rzymskiego – słówka, których znajomość jest wymagana w roku akad. 2007/2008
1. Accessio -połączenie
2. Actio –skarga
3. Actio negatoria – skarga negatoryjna
4. Actor- powód
5. Adfinitas- powinowactwo
6. Adoptio -Przysposobienie
7. Aequitas -słuszność
8. Appellatio -apelacja
9. Bona fides – dobra wiara
10. Casus fortuitus -przypadek
11. Causa – Przyczyna
12. Cautio damni infecti -zabezpieczenie grożącej szkody
13. Codicillus -kodycyl
14. Cognatio -pokrewieństwo
15. Cognitio -rozstrzygnięcie sądowe
16. Commodatum -użyczenie
17. Communio -współwłasnoćś
18. Communio incidens- przypadkowa wspólność majątkowa
19. Compensatio -potrącenie
20. Concubinatus -konkubinat
21. Condicio -warunek
22. Condictio -skarga o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia
23. Consensus -Zgoda, jednomyślność
24. Contractus -Umowa, kontrakt
25. Creditor- wierzyciel
26. Creditum-wierzytelność
27. Culpa-wina
28. Culpa in abstracto -wina polegająca na nie zachowaniu staranności określanej według wzorca abstrakcyjnego
29. Culpa in concreto wina polegająca na nie zachowaniu staranności takiej, jakiej dany człowiek dokłada przy prowadzeniu własnych spraw
30. Culpa lata -niedbalstwo
31. Culpa levis -wina polegająca na zachowaniu należnej staranności
32. Cura -kuratela
33. Damnum -szkoda
34. Damnum iniuria datum -Szkoda wyrządzona bezprawnie
35. Debitor -dłużnik
36. Debitum -dług
37. Defunctus-spadkodawca
38. Delictum-delikt
39. Depositum-przechowanie
40. Derelictio- porzucenie
41. Detentio- Detencja, dzierżenie
42. Dies-termin
43. Diligentia -staranność
44. Divortium -rozwód
45. Dolus-podstęp
46. Dominium, proprietas -własność
47. Donatio-darowizna
48. Dos-posag
49. Emphyteusis-emfiteuza
50. Emptio-venditio-kupno-sprzedaż
51. Error-błąd
52. Exceptio-zarzut procesowy
53. Facultas-zdolność
54. Fas-to, co jest zgodne z prawem boskim
55. Fideicommissum-Zapis powierniczy, fideikomis
56. Fides-wiara
57. Fiducia-Powiernictwo, umowa powiernicza
58. Fraus creditorum-działanie na szkodę wierzyciela
59. Fructus-pożytek
60. Furtum-kradzież
61. Habitatio- Służebność mieszkania
62. Hereditas-spadek
63. Heres-spadkobierca
64. Homo-człowiek
65. Hypotheca-zastaw umowny
66. Immissio-Wpuszczanie, immisja
67. Impensae-nakłady
68. Iniuria-Bezprawie, bezprawne naruszenie osobowości człowieka
69. Iudex-sędzia
70. Ius-prawo
71. Iustitia-sprawiedliwość
72. Legatum-zapis
73. Legitimatio-nadanie praw dziecka małżeńskiego dziecku pozamałżeńskiemu
74. Lex-ustawa
75. Locatio-conductio-Najem, dzierżawa, umowa o dzieło, umowa o świadczenie usług
76. Mala fides-zła wiara
77. Mandatum-zlecenie
78. Matrimonium-małżeństwo
79. Metus-Groźba
80. Modus-Polecenie
81. Mora creditoris-zwłoka wierzyciela
82. Mora debitoris-zwłoka dłużnika
83. Mos-zwyczaj
84. Mutuum-pożyczka
85. Nasciturus-płód w łonie matki
86. Negotiorum gestio-prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia
87. Negotium-czynność prawna
88. Obligatio-zobowiązanie
89. Occupatio-zawłaszczenie
90. Pactum-Umowa, porozumienie
91. Periculum-ryzyko
92. Persona-osoba
93. Pignus-zastaw ręczny
94. Possessio-posiadanie
95. Praescriptio-przedawnienie
96. Procurator-Przedstawiciel, zarządca majątku, zastępca procesowy
97. Rapina-rabunek
98. Rei vindicatio-skarga wydobywcza
99. Res corporales-rzeczy materialne
100. Res incorporales-rzeczy niematerialne
101. Reus-pozwany
102. Sententia-Wyrok, orzeczenie sądowe
103. Servitutes personarum-służebności osobiste
104. Servitutes praediorum-służebności gruntowe
105. Simulatio-Pozór, pozorna czynność prawna
106. Societas- spółka
107. Solutio-Spełnienie świadczenia
108. Solutio indebiti-spłata nienależnego długu
109. Specificatio-przerobienie
110. Substitutio-Podstawienie, substytucja
111. Successio-dziedziczenie
112. Superficies-prawo powierzchni
113. Traditio-wydanie rzeczy
114. Tutela- opieka
115. Usucapio-zasiedzenie
116. Ususfructus -użytkowanie
117. Vis maior-siła wyższa
Konwersatoria z prawa rzymskiego- paremie, których znajomość jest wymagana w roku akad. 2007/2008
AEQUUM EST, UT QUIS PARTICIPAVIT LUCRUM, PARTICIPET ET DAMNUM
(jest słuszne, by ten, kto uczestniczy w zysku, uczestniczył też w stracie)
AMBIGUITAS CONTRA STIPULATOREM
(wątpliwości tłumaczy się na niekorzyść tego, kto złożył oświadczenie w sposób niejasny)
AMBULATORIA EST VOLUNTAS DEFUNCTI, USQUE AD VITAE SUPREMUM EXITUM
(wola spadkodawcy może być zmieniona aż do chwili śmierci)
AUDIATUR ET ALTERA PARS
(należy wysłuchać także strony przeciwnej)
CLARA NON SUNT INTERPRETANDA
(to, co jasne, nie wymaga interpretacji)
EI INCUMBIT PROBATIO QUI DICIT, NON QUI NEGAT
(ciężar przeprowadzenia dowodu spoczywa na tym, kto twierdzi, a nie na tym, kto przeczy)
HOMINUM CAUSA OMNE IUS CONSTITUTUM SIT
(wszelkie prawo ustanawia się dla ludzi)
IGNORANTIA IURIS NOCET, FACTI NON NOCET
(nieznajomość prawa szkodzi, nieznajomość zaś faktu nie szkodzi)
IURIS PRAECEPTA SUNT HAEC: HONESTE VIVERE, ALTERUM NON LAEDERE, SUUM CUIQUE TRIBUERE
(nakazy prawa są następujące: żyć uczciwie, drugiego nie krzywdzić, oddać każdemu to, co mu się należy)
IUS CIVILE VIGILANTIBUS SCRIPTUM EST
(prawo cywilne pisane jest dla starannych)
MALE NOSTRO IURE UTI NON DEBEMUS
(nie powinniśmy robić złego użytku z przysługującego nam prawa)
NASCITURUS PRO IAM NATO HABETUR, QUOTIENS DE COMMODIS EIUS AGITUR
(dziecko poczęte, lecz jeszcze nieurodzone, uważa się za już urodzone, ilekroć chodzi o jego korzyści)
NEMO PLUS IURIS AD ALIUM TRANSFERRE POTEST, QUAM IPSE HABERET
(nikt nie może przenieść na drugiego więcej prawa, niż sam ma)
NON OMNE QUOD LICET HONESTUM EST
(nie wszystko, co jest dozwolone, jest uczciwe)
OBLIGATIO EST IURIS VINCULUM, QUO NECESSITATE ADSTRINGIMUR ALICUIUS SOLVENDAE REI SECUNDUM NOSTRAE CIVITATIS IURA
(zobowiązanie jest węzłem prawnym, którym zobowiązujemy się z konieczności do świadczenia pewnej rzeczy według praw naszego państwa)
PRIOR TEMPORE POTIOR IURE
(kto lepszy co do czasu, ten lepszy co do prawa)
PUBLICUM IUS EST QUOD AD STATUM REI ROMANAE SPECTAT, PRIVATUM QUOD AD SINGULORUM UTILITATEM: SUNT ENIM QUAEDAM PUBLICE UTILIA, QUAEDAM PRIVATIM
(prawem publicznym jest to, które dotyczy spraw państwa rzymskiego, prywatnym zaś to, które ma na względzie korzyść jednostek: są bowiem pewne rzeczy użyteczne dla ogółu, inne zaś dla osób prywatnych)
QUOD INITIO VITIOSUM EST, NON POTEST TRACTU TEMPORIS CONVALESCERE
(to, co od początku jest wadliwe, nie może być uzdrowione z upływem czasu)
SEMEL HERES SEMPER HERES
(kto raz zostanie dziedzicem, pozostaje nim na zawsze)
SUMMUM IUS SUMMA INIURIA
(najwyższe prawo najwyższym bezprawiem)
SUPERFICIES SOLO CEDIT
(to, co znajduje się na powierzchni, przypada gruntowi)
VIM VI REPELLERE LICET
(siłę wolno odpierać siłą)
dr Jacek Wiewiorowski wykład: Historia podstawowych instytucji prawa karnego materialnego
Nazwa przedmiotu
Historia podstawowych instytucji prawa karnego materialnego
Typ przedmiotu
Opcjonalny (grupa D programu studiów)
Poziom przedmiotu
Magisterskie studia prawnicze
Rok studiów
Dowolny
Wartość punktowa ECTS
6 ECTS
Formuła nauczania
Wykład
Język wykładowy
Polski
Imię i nazwisko wykładowcy
dr Jacek Wiewiorowski
Wymagania wstępne
Brak, choć zalecany jest wcześniejszy udział w wykładach i konwersatoriach z Historii prawa sądowego
Cele przedmiotu
Po zaliczeniu przedmiotu student powinien wykazać się znajomością ewolucji omawianych podstawowych instytucji europejskiego prawa karnego (V-XX w.- z uwzględnieniem elementów rzymskiego prawa karnego) oraz struktury omawianych instytucji. Wskazany zakres wiedzy o powinien dać studentowi umiejętność zrozumienia natury i pochodzenia podstawowych instytucji współczesnego prawa karnego materialnego.
Treści merytoryczne przedmiotu
1. Pojęcie prawa karnego w historii prawa
2. Procesy subiektywizacji i indywidualizacji odpowiedzialności w prawie karnym
3. Podział przestępstw w historii prawa
4. Definicje przestępstwa w historii prawa i elementy definicji przestępstwa – uwagi na temat kształtowania ich koncepcji w historii prawa (pojęcie czynu zabronionego; wina w prawie karnym i jej formy; czynniki wyłączające winę i ich katalog)
5. Kształtowanie koncepcji wyłączających bezprawność czynu i bezkarność czynu oraz ich katalog 6. Kształtowanie koncepcji odpowiedzialności za stadia czynu przestępnego
7. Formy zjawiskowe przestępstwa
8. Koncepcja kary i rodzaje kar w historii prawa
W trakcie wykładu analizowane są wybrane fragmenty tekstów źródłowych, a szczególny nacisk położony jest na rozwój instytucji prawa karnego w XIX i XX w.
Metody oceny
Egzamin ustny, polegający na sprawdzeniu umiejętności analizy trzech fragmentów tekstów źródłowych dotyczących instytucji prawa karnego materialnego.
Zalecane lektury
Lektury podstawowe:
– H. J. Berman, Prawo i rewolucja. Kształtowanie się zachodniej tradycji prawnej, Warszawa 1995;
– E. Borkowska-Bagieńska, B. Lesiński, Historia prawa sądowego. Zarys wykładu, wyd. 3, Poznań 2004;
– S. Grzybowski, Dzieje prawa, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1981;
– A. Gulczyński, B. Lesiński, J. Walachowicz, J. Wiewiorowski, Historia państwa i prawa. Wybór tekstów źródłowych, wyd. 2, b.d. wyd., Poznań;
– A. Marek, Prawo karne, Warszawa 2003
– S. Płaza, Historia prawa w Polsce na tle porównawczym, Cz. I-III, Kraków 1997, 1998, 2001;
– K. Sójka-Zielińska, Historia prawa, wyd. 4, Warszawa 1993;
– K. Sójka-Zielińska, Drogi i bezdroża prawa. Szkice z dziejów kultury prawnej, Wrocław 2000.
Lektury dodatkowe: lista udostępniana jest przez prowadzącego (30 pozycji do wyboru)
seminarium magisterskie prof. W. Dajczaka – opis zajęć
Nazwa przedmiotu:
seminarium magisterskie: prawo rzymskie, historia prawa prywatnego, porównawcze prawo prywatne
Poziom przedmiotu:
Magisterskie studia prawnicze
Rok studiów:
IV i V.
Wartość punktowa ECTS
15 ECTS
Formuła nauczania:
Seminarium
Język wykładowy:
polski
Imię i nazwisko wykładowcy:
Prof. UAM dr hab. Wojciech Dajczak
Wymagania wstępne:
– w zakresie prawa rzymskiego:
przyzwoita znajomość dowolnego języka zachodniego i podstaw łaciny, lub dobra znajomość co najmniej jednego języka spośród: włoskiego, niemieckiego, angielskiego; zdany egzamin z prawa rzymskiego, cywilnego i kpc.
– w zakresie historii prawa prywatnego:
pożądana choć nie wymagana znajomość jednego języka obcego; zdany egzamin z prawa rzymskiego, historii prawa sądowego, cywilnego i kpc;
– w zakresie porównawczego prawa prywatnego:
dobra znajomość co najmniej dwóch języków spośród: angielskiego, niemieckiego, włoskiego, hiszpańskiego, francuskiego. Zdany egzamin z prawa rzymskiego lub historii prawa sądowego, cywilnego i kpc.
Cele przedmiotu:
Podstawowym celem zajęć jest przekazanie umiejętności historycznej, historyczno-porównawczej i porównawczej analizy tekstów prawnych ze szczególnym uwzględnieniem zdolności dostrzegania dogmatycznych i funkcjonalnych podobieństw w prawie prywatnym i rekonstruowania zasadniczych tendencji w jego ewolucji; podejmowania z tej perspektywy pytań o sens i granice racjonalnej harmonizacji prawa prywatnego oraz formułowanie ocen procesu jego dekodyfikacji i tzw. instrumentalizacji. Uczestnik zajęć powinien zdobyć umiejętność sporządzania podstawowej kwerendy źródeł i bibliografii, uporządkowanego, krytycznego opisu omawianego zagadnienia prawnego.
Treści merytoryczne przedmiotu:
– w zakresie prawa rzymskiego:
dogmatyczna i historyczna analiza źródeł dotyczących wybranej instytucji, reguły lub pojęcia prawa rzymskiego o okresie antycznym oraz ich oddziaływania w prawie nowożytnym; filozoficzne inspiracje i metody pracy jurystów rzymskich;
– w zakresie historii prawa prywatnego:
dogmatyczna i historyczna analiza źródeł dotyczących wybranej instytucji lub pojęcia prawa prywatnego ze szczególnym uwzględnieniem wielkich kodyfikacji jak CCF, ABGB, BGB, ZGB; proces dekodyfikacji prawa cywilnego;
– w zakresie porównawczego prawa prywatnego:
Analiza funkcjonalnego i dogmatycznego podobieństwa wybranego zagadnienia z zakresu majątkowego prawa prywatnego w co najmniej dwóch systemach prawa obcego; ocena oryginalności i efektywności analizowanych rozwiązań z punktu widzenia tendencji ewolucyjnych w prawie prywatnym, w szczególności publikowanych projektów harmonizacji prawa prywatnego. Porównanie powinno opierać się na dogmatycznej analizie tekstu obcego prawa i stosownie do możliwości uwzględniać obce orzecznictwo i dyskusję naukową.
Układ zajęć:
W ciągu pierwszego roku zajęć:
– wprowadzenie do zasad tworzenia kwerendy źródłowej i bibliograficznej;
– prezentacja jednego lub dwóch referatów ze przedłożonej do wyboru listy oraz udział w dyskusji nad nimi;
W ciągu drugiego roku zajęć:
– prezentacja kolejnych fragmentów przygotowywanej pracy magisterskiej i udział w dyskusji nad nimi
Zalecane lektury:
Szczegółowa literatura zależy od tematu pracy.
Jako ogólne lektury polecam:- Chr. Baldus, Historische Rechtsvergleichung im zusammenwachenden Europa, GPR 5, (2003-2004), s. 225;
– M. Bellomo, Europäische Rechtseinheit. Grundlagen und System des Ius Commune,
München 2005
– W. Dajczak, Problem „ponadczasowości” zasad prawa rzymskiego. Uwagi w dyskusji o „nowej europejskiej kulturze prawnej”, ZP UKSW, 5.2, 2005, s. 7 – 22;
– H. Kupiszewski, Prawo rzymskie a współczesność, Warszawa 1988;
– M. Kuryłowicz, Prawo rzymskie. Historia – tradycja – współczesność, Lublin 2003;
– A. Stelmachowski, Zarys teorii prawa cywilnego, Warszawa 1998;
– R. Zimmermann, Roman Law, Contemporary Law, European Law, Oxford 2001
– K. Zweigert, H. Kötz, Einführung in die Rechtsvergleichung, Tübingen 1996 = K. Zweigert, H. Kötz, An Introduction to Comparative Law, Oxford 1998