dr Jacek Wiewiorowski wykład: Historia podstawowych instytucji prawa karnego materialnego
Nazwa przedmiotu
Historia podstawowych instytucji prawa karnego materialnego
Typ przedmiotu
Opcjonalny (grupa D programu studiów)
Poziom przedmiotu
Magisterskie studia prawnicze
Rok studiów
Dowolny
Wartość punktowa ECTS
6 ECTS
Formuła nauczania
Wykład
Język wykładowy
Polski
Imię i nazwisko wykładowcy
dr Jacek Wiewiorowski
Wymagania wstępne
Brak, choć zalecany jest wcześniejszy udział w wykładach i konwersatoriach z Historii prawa sądowego
Cele przedmiotu
Po zaliczeniu przedmiotu student powinien wykazać się znajomością ewolucji omawianych podstawowych instytucji europejskiego prawa karnego (V-XX w.- z uwzględnieniem elementów rzymskiego prawa karnego) oraz struktury omawianych instytucji. Wskazany zakres wiedzy o powinien dać studentowi umiejętność zrozumienia natury i pochodzenia podstawowych instytucji współczesnego prawa karnego materialnego.
Treści merytoryczne przedmiotu
1. Pojęcie prawa karnego w historii prawa
2. Procesy subiektywizacji i indywidualizacji odpowiedzialności w prawie karnym
3. Podział przestępstw w historii prawa
4. Definicje przestępstwa w historii prawa i elementy definicji przestępstwa – uwagi na temat kształtowania ich koncepcji w historii prawa (pojęcie czynu zabronionego; wina w prawie karnym i jej formy; czynniki wyłączające winę i ich katalog)
5. Kształtowanie koncepcji wyłączających bezprawność czynu i bezkarność czynu oraz ich katalog 6. Kształtowanie koncepcji odpowiedzialności za stadia czynu przestępnego
7. Formy zjawiskowe przestępstwa
8. Koncepcja kary i rodzaje kar w historii prawa
W trakcie wykładu analizowane są wybrane fragmenty tekstów źródłowych, a szczególny nacisk położony jest na rozwój instytucji prawa karnego w XIX i XX w.
Metody oceny
Egzamin ustny, polegający na sprawdzeniu umiejętności analizy trzech fragmentów tekstów źródłowych dotyczących instytucji prawa karnego materialnego.
Zalecane lektury
Lektury podstawowe:
– H. J. Berman, Prawo i rewolucja. Kształtowanie się zachodniej tradycji prawnej, Warszawa 1995;
– E. Borkowska-Bagieńska, B. Lesiński, Historia prawa sądowego. Zarys wykładu, wyd. 3, Poznań 2004;
– S. Grzybowski, Dzieje prawa, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1981;
– A. Gulczyński, B. Lesiński, J. Walachowicz, J. Wiewiorowski, Historia państwa i prawa. Wybór tekstów źródłowych, wyd. 2, b.d. wyd., Poznań;
– A. Marek, Prawo karne, Warszawa 2003
– S. Płaza, Historia prawa w Polsce na tle porównawczym, Cz. I-III, Kraków 1997, 1998, 2001;
– K. Sójka-Zielińska, Historia prawa, wyd. 4, Warszawa 1993;
– K. Sójka-Zielińska, Drogi i bezdroża prawa. Szkice z dziejów kultury prawnej, Wrocław 2000.
Lektury dodatkowe: lista udostępniana jest przez prowadzącego (30 pozycji do wyboru)
seminarium magisterskie prof. W. Dajczaka – opis zajęć
Nazwa przedmiotu:
seminarium magisterskie: prawo rzymskie, historia prawa prywatnego, porównawcze prawo prywatne
Poziom przedmiotu:
Magisterskie studia prawnicze
Rok studiów:
IV i V.
Wartość punktowa ECTS
15 ECTS
Formuła nauczania:
Seminarium
Język wykładowy:
polski
Imię i nazwisko wykładowcy:
Prof. UAM dr hab. Wojciech Dajczak
Wymagania wstępne:
– w zakresie prawa rzymskiego:
przyzwoita znajomość dowolnego języka zachodniego i podstaw łaciny, lub dobra znajomość co najmniej jednego języka spośród: włoskiego, niemieckiego, angielskiego; zdany egzamin z prawa rzymskiego, cywilnego i kpc.
– w zakresie historii prawa prywatnego:
pożądana choć nie wymagana znajomość jednego języka obcego; zdany egzamin z prawa rzymskiego, historii prawa sądowego, cywilnego i kpc;
– w zakresie porównawczego prawa prywatnego:
dobra znajomość co najmniej dwóch języków spośród: angielskiego, niemieckiego, włoskiego, hiszpańskiego, francuskiego. Zdany egzamin z prawa rzymskiego lub historii prawa sądowego, cywilnego i kpc.
Cele przedmiotu:
Podstawowym celem zajęć jest przekazanie umiejętności historycznej, historyczno-porównawczej i porównawczej analizy tekstów prawnych ze szczególnym uwzględnieniem zdolności dostrzegania dogmatycznych i funkcjonalnych podobieństw w prawie prywatnym i rekonstruowania zasadniczych tendencji w jego ewolucji; podejmowania z tej perspektywy pytań o sens i granice racjonalnej harmonizacji prawa prywatnego oraz formułowanie ocen procesu jego dekodyfikacji i tzw. instrumentalizacji. Uczestnik zajęć powinien zdobyć umiejętność sporządzania podstawowej kwerendy źródeł i bibliografii, uporządkowanego, krytycznego opisu omawianego zagadnienia prawnego.
Treści merytoryczne przedmiotu:
– w zakresie prawa rzymskiego:
dogmatyczna i historyczna analiza źródeł dotyczących wybranej instytucji, reguły lub pojęcia prawa rzymskiego o okresie antycznym oraz ich oddziaływania w prawie nowożytnym; filozoficzne inspiracje i metody pracy jurystów rzymskich;
– w zakresie historii prawa prywatnego:
dogmatyczna i historyczna analiza źródeł dotyczących wybranej instytucji lub pojęcia prawa prywatnego ze szczególnym uwzględnieniem wielkich kodyfikacji jak CCF, ABGB, BGB, ZGB; proces dekodyfikacji prawa cywilnego;
– w zakresie porównawczego prawa prywatnego:
Analiza funkcjonalnego i dogmatycznego podobieństwa wybranego zagadnienia z zakresu majątkowego prawa prywatnego w co najmniej dwóch systemach prawa obcego; ocena oryginalności i efektywności analizowanych rozwiązań z punktu widzenia tendencji ewolucyjnych w prawie prywatnym, w szczególności publikowanych projektów harmonizacji prawa prywatnego. Porównanie powinno opierać się na dogmatycznej analizie tekstu obcego prawa i stosownie do możliwości uwzględniać obce orzecznictwo i dyskusję naukową.
Układ zajęć:
W ciągu pierwszego roku zajęć:
– wprowadzenie do zasad tworzenia kwerendy źródłowej i bibliograficznej;
– prezentacja jednego lub dwóch referatów ze przedłożonej do wyboru listy oraz udział w dyskusji nad nimi;
W ciągu drugiego roku zajęć:
– prezentacja kolejnych fragmentów przygotowywanej pracy magisterskiej i udział w dyskusji nad nimi
Zalecane lektury:
Szczegółowa literatura zależy od tematu pracy.
Jako ogólne lektury polecam:- Chr. Baldus, Historische Rechtsvergleichung im zusammenwachenden Europa, GPR 5, (2003-2004), s. 225;
– M. Bellomo, Europäische Rechtseinheit. Grundlagen und System des Ius Commune,
München 2005
– W. Dajczak, Problem „ponadczasowości” zasad prawa rzymskiego. Uwagi w dyskusji o „nowej europejskiej kulturze prawnej”, ZP UKSW, 5.2, 2005, s. 7 – 22;
– H. Kupiszewski, Prawo rzymskie a współczesność, Warszawa 1988;
– M. Kuryłowicz, Prawo rzymskie. Historia – tradycja – współczesność, Lublin 2003;
– A. Stelmachowski, Zarys teorii prawa cywilnego, Warszawa 1998;
– R. Zimmermann, Roman Law, Contemporary Law, European Law, Oxford 2001
– K. Zweigert, H. Kötz, Einführung in die Rechtsvergleichung, Tübingen 1996 = K. Zweigert, H. Kötz, An Introduction to Comparative Law, Oxford 1998
prawo rzymskie – wykład i egzamin 2008/2009
Zakres wykładu i wymagań egzaminacyjnych z prawa rzymskiego okresla poniższy sylabus
Nazwa przedmiotu: Prawo rzymskie
- Typ przedmiotu: kierunkowy
- Poziom przedmiotu: Magisterskie studia prawnicze
- Rok studiów: pierwszy
- Wartość punktowa ECTS: 8 ECTS
- Formuła nauczania: wykład
- Język wykładowy: polski
- imię i nazwisko wykładowcy: Prof. UAM dr hab. Wojciech Dajczak
- Wymagania wstępne: Brak, choć zalecany jest równoległy udział w konwersatorium z prawa rzymskiego
- Cele przedmiotu:
Po zaliczeniu przedmiotu student powinien wykazać się znajomością struktury omawianych instytucji rzymskiego prawa prywatnego, powstałych w ramach prawa rzymskiego i tradycji romanistycznej systematyk prawa prywatnego, metodach rozwijania prawa prywatnego w Rzymie w zakresie określonym na wykładzie oraz znaczenia tradycji romanistycznej dla rozwoju prawa prywatnego.
Wskazany zakres wiedzy o prawie rzymskim powinien dać studentowi umiejętność zrozumienia natury kontynuujących prawo rzymskie instytucji polskiego prawa cywilnego, umiejętność korzystania z tradycji romanistycznej jako kryterium porównywania różnych systemów prawa prywatnego oraz samodzielnej oceny zmian w prawie prywatnym, w szczególności wynikających z rozwoju europejskiego prawa prywatnego. - Treści merytoryczne przedmiotu:
Wykład jest prowadzony jako przygotowanie do pogłębionych studiów z zakresu polskiego prawa cywilnego, prawa cywilnego porównawczego i europejskiego prawa prywatnego. Punktem ciężkości jest prawo majątkowe (rzeczowe, zobowiązania, spadki) oraz metoda znajdowania rozstrzygnięć przez prawników rzymskich. W zakresie koniecznym dla zrozumienia tych zagadnień wykład obejmuje historię źródeł, prawo osobowe, familijne o proces prywatny. - Metody oceny:
Egzamin pisemny obejmujący:
– cztery pytania opisowe (po 10 min. Każde)
– kazus z podanej listy (15 min).
Uzyskanie oceny bardzo dobrej z zaliczenia konwersatorium daje uprawnienie do zwolnienia na egzaminie z pytania dotyczącego historycznego rozwoju prawa rzymskiego i jego źródeł
Egzamin w formie ustnej mogą zdawać: cudzoziemcy; osoby które z uwagi na stan zdrowia lub dysgrafię (wykazane stosownymi zaświadczeniami) mają istotne trudności w składaniu egzaminu pisemnego, osoby które przygotują i pomyślnie przedstawią w ciągu 5 minut prezentację lektury oraz odpowiedzą na dotyczące prezentacji pytania.
- Zalecane lektury:
- W. Rozwadowski, Prawo rzymskie. Zarys wykładu z wyborem źródeł, Poznań 1992;
- K. Kolańczyk, Prawo rzymskie, Warszawa 1997 i późniejsze;
dla zainteresowanych:
- – H. Honsell, Römisches Recht, Berlin 2002;
- R. Zimmermann, The Law of Obligations. Roman Foundations of the Civilian Traditon Oxford 1996,
- W. Dajczak, Prawo rzymskie a rozwój europejskiego prawa prywatnego, [w:] Poszukiwanie Europy, pod red. A. Mikołajczak, L. Mrozewicz, Poznań 2000, s. 43 – 54.
Zarys historii Katedry Prawa Rzymskiego i Historii Prawa Sądowego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Katedra nawiązuje do tradycji nauczania prawa rzymskiego i przedmiotów historyczno-prawnych w Poznaniu. Co do prawa rzymskiego tradycja ta sięga powstałej w XVI w. Akademii Lubrańskiego. W zakresie historii prawa sądowego w czasach nowożytnych Katedra rozwija badania, które, w różnych strukturach organizacyjnych, są prowadzone od chwili powstania Uniwersytetu w roku 1919.
Pierwszym kierownikiem Katedry Prawa Rzymskiego na Uniwersytecie Poznańskim był prof. Zygmunt Lisowski (1880-1955), uczeń światowej sławy uczonego Rafała Taubenschlaga. Pozostawał on w nurcie niemieckiej pandektystyki zajmując się również współczesnym sobie prawem cywilnym. Jego autorstwa były m.in. Studia nad sposobami nabycia własności w rzymskim Egipcie (1913), Rzymskie prawo prywatne (wspólnie z F. Zollem), a także przekład niemieckiego kodeksu cywilnego z 1896 . r. (BGB). Prof. Z. Lisowski był rektorem Uniwersytetu Poznańskiego (1923-1924) oraz prezesem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1945-1955).
Twórcą poznańskiej szkoły historii prawa był prof. Zygmunt Wojciechowski (1900-1955), inicjator powołania Instytutu Zachodniego, twórca i redaktor mającego międzynarodową renomę „Czasopisma Prawno-Historycznego”. Rozpoczęte przez niego dzieło kontynuowali jego uczniowie: prof. Zygmunt Kaczmarczyk, prof. Kazimierz Kolańczyk (następca Z. Lisowskiego na stanowisku Kierownika Katedry Prawa Rzymskiego UAM), prof. Józef Matuszewski (od 1963 do dnia dzisiejszego w Łodzi), prof. Michał Sczaniecki (od 1965 r. w Warszawie) oraz ich uczniowie, m.in. profesorowie Jan Wąsicki, Witold Maisel, Bogdan Lesiński, Henryk Olszewski, Jerzy Walachowicz, Jerzy Wisłocki.
Zainteresowania badawcze Z. Wojciechowskiego skierowane były na problemy pierwotnego ustroju szczepowego (za którego podstawę przyjął ustrój rodowy) i politycznego Polski przedpiastowskiej oraz początki państwa polskiego, a także na stosunki polsko-niemieckie. Uczniowie prof. Wojciechowskiego i ich następcy objęli badaniami wszystkie okresy i działy historii państwa i prawa. Należały do nich również badania nad prawem sądowym. Wśród opublikowanych wyników badań najważniejsze miejsce zajmują prace K. Kolańczyka Studia nad reliktami wspólnej własności ziemskiej w najdawniejszej Polsce. Rozporządzanie własnością ziemską do końca XIV w. (1950) i Najdawniejsze polskie prawo spadkowe (1939/1940), B. Lesińskiego Kupno renty w średniowiecznej Polsce (1966) i Stanowisko kobiety w polskim prawie ziemskim do polowy XV w. (1956), W. Maisla Poznańskie prawo karne do końca XVI wieku (1963) oraz E. Borkowskiej-Bagieńskiej „Zbiór praw sądowych” Andrzeja Zamoyskiego (1986). Ważnym osiągnięciem było też stworzenie przez W. Maisla podstaw polskiej archeologii prawnej.
Prof. Kazimierz Kolańczyk (1915-1982) swe zainteresowania naukowe poszerzył o prawo rzymskie, czego ukoronowaniem było wydanie w 1973 r. podręcznika Prawo rzymskie, który był kilkakrotnie wznawiany i do dziś stanowi ważną pomoc dla studentów. Do uczniów prof. Kolańczyka należeli: prof. W. Bojarski (1931-2000), prof. UAM w latach 1992 – 2000, który z zakresu prawa rzymskiego opublikował monografie: Emfiteuza według prawa rzymskiego (1970), Pożytki naturalne w prawie rzymskim (1979), doc. Gerard Kuleczka (1934-1983), autor monografii Prawo rzymskie epoki pryncypatu wobec dzieci pozamałżeńskich (1969) i Studia nad rzymskim wojskowym prawem karnym (1974), oraz pracujący nadal w Katedrze prof. Władysław Rozwadowski.
Poznańscy historycy prawa w szerokim zakresie prowadzili działalność edytorską polegającą na wydawaniu dawnych źródeł prawa. Wymienić tu należy: Najstarszego zwodu prawa polskiego w 1959 r. (J. Matuszewski), Statuty Kazimierza Wielkiego w 1947 r. (Z. Kaczmarczyk, M. Sczaniecki i S. Weyman), tom X Volumina Legum w 1952 r. (Z. Kaczmarczyk przy współudziale J. Matuszewskiego, M. Sczanieckiego i J. Wąsickiego). Prof. W. Maisel skupił się na wydawaniu źródeł prawa miast wielkopolskich, a do najważniejszych należą: Poznańska księga prawa magdeburskiego i miśnieńskiego (1964), Ortyle sądów wyższych miast wielkopolskich z w. XV—XVIII (1959), Wilkierze Poznańskie z XIV—XVIII w. (1966, 1968 i 1969).
Prof. Ewa Borkowska-Bagieńska
historyk państwa i prawa, dr hab., prof. UAM
Pokój 104
Tel. 829-42-79
Członek Towarzystwa Badań nad Oświeceniem, Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk – zastępca sekretarza generalnego. Pracę na Wydziale podjęła w 1965 r., kolejno: asystent, st. asystent, adiunkt, docent, prof. UAM.
Członek sądu polubownego przy Izbie przemysłowo-Handlowej, radna Sejmiku Województwa Wielkopolskiego (1998-2002), członek dwóch rad wydawniczych i stały recenzent programów „Tempus”, wiceprzewodnicząca Wielkopolskiej Fundacji Wschodniej, członek Rady Fundacji Poznań-Ille-et-Vilainè, stały recenzent podręczników dla Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu.
Autorka ponad 60 publikacji (włączając teksty popularnonaukowe i publicystyczne). Główne publikacje:
- Cechowe prawo gospodarcze w miastach Wielkopolski w XVII w. (1977);
- Zbiór praw sadowych Andrzeja Zamojskiego (1986);
- (wspólnie z B. Lesińskim) Historia prawa sadowego (wyd. I – 1995, wyd. II poprawione – 1999);
- współredakcja z H. Olszewskim: Historia prawa — Historia kultury. Liber memorialis Vitoldo Maisel dedicata;
- Nowożytna myśl polityczna w Polsce 1740-1780, w: Studia z dziejów polskiej myśli politycznej (1992);
- Prawo i gospodarka. Refleksje o prawnych instrumentach oddziaływania na gospodarka, w: Gospodarka. Administracja. Samorząd, pod red. H. Olszewskiego i B. Popowskiej (1997).
Wyróżniona nagrodami ministra za doktorat i habilitację, odznaczona Brązowym Krzyżem Zasługi.
Odbyła staże naukowe na wydziałach prawa Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Jagiellońskiego, University of Toledo, Iowa University (finansowane przez Amer. Bar Ass.) oraz Whittier School of Law (Los Angeles) połączone z wykładami, w Uniwersytecie w Rennes (Francja), Uniwersytecie w Aberysthwyth (Anglia), Uniwersytecie w Leuwen (Belgia) – wykłady.
Prodziekan, dziekan Wydziału Prawa i Administracji UAM, przez cztery kadencje członek Senatu, przewodniczący i członek Komisji Dyscyplinarnej dla studentów. Koordynator i współkoordynator programu „Tempus”.
prof. UAM dr hab. Wojciech Szafrański
PROF. UAM DR HAB. WOJCIECH SZAFRAŃSKI
mail w.szafr@amu.edu.pl
W 1998 r. ukończył prawo na WPiA UAM w Poznaniu. W 2003 otrzymał stopień doktorski na podstawie rozprawy pt. Kodeks Stanisława Augusta. Studium historyczno-prawne. W 2019 r. otrzymał stopień doktora habilitowanego nauk prawnych. Wykładowca na Wydziale Prawa i Administracji UAM (prawo ochrony dziedzictwa, obrót dziełami sztuki, historia prawa karnego, zagrożenia współczesnej demokracji) oraz w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego (rynek sztuki).
Moje ulubione maksymy opisujące istotę prawa i w ogóle nauki:
– Sprawiedliwość jest drugim wielkim zadaniem prawa, jednak pierwszym jest pewność prawa, pokój (Gustaw Radbruch)
– Nie ma sprawiedliwości tam, gdzie jest prawo głoszące wolność najwyższą… (Stanisław Lem)
– Nie wszystkie rzeczy trzeba wiedzieć, niektóre rzeczy trzeba czuć (Marc Chagall)
Moja refleksja o prawie:
Model racjonalnego ustawodawcy był kiedyś utopią, dziś nawet nie jest już rzeczywistością.
Wojciech Szafranski – CV (PDF)
Wojciech Szafrański – List of publications (PDF)
ORCID: 0000-0001-8420-4673